01 Krótka historia języka Fortran

Fortran to najstarszy język programowania „wysokiego poziomu”. Powstał on w roku 1957, w czasach gdy liczba komputerów zaczęła dosyć gwałtownie rosnąć i okazało się, że brakuje odpowiednio przygotowanych programistów, mogących pisać programy. Język projektowano w ten sposób, aby był stosunkowo łatwy do użycia przez inżynierów (jego nazwa pochodzi od dwu słów Formula Translator — translator/tłumacz formuł) i w zamyśle powinien pozwalać on na proste przenoszenie formuł z zapisu matematycznego do zapisu programistycznego. Dodatkowo, aby zachęcić do korzystania języka twórcy postarali się aby powstające programy pod względem szybkości działania nie ustępowały programom pisanym w języku wewnętrznym komputera.

Patrząc z perspektywy czasu język uzyskał ogromną popularność i nawet dziś, po bardzo wielu latach, ciągle mieści się w pierwszej trzydziestce najbardziej pożądanych [Tiobe index] języków programowania. W szczególności był on użyty do stworzenia ogromnej ilości oprogramowania, a praktycznie wszystkie duże ośrodki obliczeniowe wyposażone były w zestawy dobrze przetestowanych i opisanych procedur numerycznych ułatwiających prowadzenie złożonych obliczeń: LINPACK, LAPACK, BLAS czy HSL Mathematical Software Library (biblioteka procedur Harwell).

Pamiętam jakąś dyskusję (na łamach czasopisma informatycznego) w końcu lat siedemdziesiątych. Wielu (chyba młodych programistów) nie mogło zrozumieć czemu ci starzy ciągle używają Fortranu. Najlepsza odpowiedź (którą pamiętam) wyglądała jakoś tak (i była dostarczona przez kogoś z CERNu): Nie ma praktycznie żadnego problemu żeby korzystać ze wszystkich nowoczesnych języków programowania, poza jednym: my tu [potrzebujemy dobrze przetestowanych i sprawnych bibliotek funkcji do rozwiązywania różnych zadań. I jak już takie biblioteki — w innych językach — będą chętnie z nich skorzystamy. A dziś, skoro ich nie ma — nie ma też problemu.

Jednym z ważniejszych systemów programowania, który został napisany w Fortranie było oprogramowanie Metody Elementów Skończonych. W latach 60. i 70. (kiedy metoda burzliwie się rozwijała) Fortran był na topie, co więcej NASA intensywnie sponsorowała NASTRAN. Został on zaprogramowany w Fortranie (ok. milion linii kodu), a kod był dostępny publicznie i kompatybilny z wieloma komputerami, począwszy od inżynierskich stacji roboczych po superkomputery.